Bosna’nın cesareti, direnişi: Aliya İzzetbegoviç

Bugün Bosna-Hersek diye bir ülke var, orada insanlar özgürce dinlerinin gereğini yerine getiriyor, kendi kendilerini idare edebiliyorlarsa bunu sağlayan en önemli isim kesinlikle ‘Bilge Kral’ Aliya İzzetbegoviç’ti.

Bu güçlü, dirayetli ve bilge lider Bosnalılar için tarihin o döneminde olabilecek en büyük şans, hatta nimetti. Bir halkın ayakta kalmasını sağlayan, onlara direnç ve umut veren Bilge Kral aramızdan ayrılalı 11 yıl oluyor. Biz de sizlere bu gün dolayısıyla Bilge Kral Aliya’nın hayat hikayesini anlatalım dedik.

Bir Osmanlı Subayının Torunu

Bosna-Hersek’in kurucu Cumhurbaşkanı olan Aliya İzzetbegoviç, 8 Ağustos 1925 yılında Bosna-Hersek’in Şamaç kasabasında doğdu. Dedesi bir Osmanlı subayıydı. Daha sonra o dönem Sırpların baskılarından kaçarak Saraybosna’ya yerleştiler. Burada özellikle, Hırvat Ustaşaları ve Sırp Çetniklerinin saldırıları karşısında siyasallaşmamanın imkânı yoktu. 2.Dünya Savaşı’ndan önce bölge Boşnak, Arnavut ve diğer Müslüman etnik gruplarla birlikte ‘Mladi Müslümani’ ‘Genç Müslümanlar Teşkilatı’ adlı kurmuştu. Henüz liseye giden 16 yaşındaki Aliya da bu teşkilata üye oldu. 1943’te liseyi bitiren Aliya, Belgrad Üniversitesi’nde hukuk öğrenimine devam etti. Ama bu arada teşkilatla ilişkileri giderek güçlendi.

Daha sonra Hırvatların kendisini askere almak istemesi üzerine yeniden yer değiştiren Aliya, Gradaçac’a kaçtı. Ancak 2. Dünya Savaşı sırasında ülkede Tito tarafından komünist rejim kurulmuştu. ‘Güneyli Slavların Memleketi’ anlamına gelen Yugoslavya’da Aliya, bu sefer de Sırplar tarafından askere alındı. Fakat henüz askerliği bitmeden 1946’da tutuklandı. Tutuklandığında kendisine karşı oluşturulan iddianamede Genç Müslümanlar Teşkilatı üyesi olmak, Tito’nun fikirlerini eleştirmek ve onun fikirlerini devletleştirmek isteyen savaşçı önderler kabul edilen Partizanlar’a karşı muhalefet oluşturmak, Sovyet karşıtı gizli propaganda yapmak gibi iddialar yer almıştı. 1946 -1949 yılları arasında cezaevinde yattı.

“Aliya İzzetbegoviç birikimli ve ferasetli bir lider olarak Bosna’da Müslüman kimliğin ortaya çıkmasında ve şekillenmesinde arkadaşlarıyla birlikte önemli bir rol üstlendi.

Boşnaklar karşılaştıkları insanlık dışı saldırıların ardından Kur’an ile ve İslâm ümmetine aidiyet duygusuyla tanışmış ve Kur’ani anlamda hızlı bir İslâmlaşma sürecine girdi. Şu anda Bosna Boşnak, Sırp ve Hırvat unsurların gevşek bir federasyonu halinde.

Ama tabi ki, Avrupa’da bu seviyede bile olsa temsil imkânına kavuşmuş olmalarında Begoviç ve arkadaşlarının rolü kadar dünya Müslümanlarının da işgale karşı gösterildiği duyarlılığın büyük payı oldu.”

Mücadele Dolu Bir Ömür

Yugoslavya ise Tito yönetimindeki komünistlerle bir değişim yaşıyordu. Müslüman nüfusun varlığından korkan Tito, Mladi Muslimani öncüsü çok sayıda kişinin tutuklanmasını istemiş ve bu kişiler ağır cezalara çarptırılmıştı. Aliya’da yine bu isimler arasında yer aldı. 5 yıllık cezanın ardından hapisten çıktıktan sonra hukuk, ziraat, sanat ve bilim konularında eğitim gördü. Aliya, Yugoslavya’da yayınlanan birçok dergi ve gazetenin yanı sıra İslam dünyasının çeşitli yayın organlarında da yazılar neşretti.

Yazı hayatı boyunca iki çok önemli eser kaleme aldı. Bu eserler Müslümanları dirilişe ve direnişe çağıran ‘İslami Deklarasyon’ ile büyük kısmını cezaevinde yazdığı ‘Doğu ve Batı Arasında İslam’ adlı kitapları idi. Ayrıca, ‘İslâm Rönesansının Sorunları ve Özgürlüğe Kaçışım’ adlı bir eseri daha bulunuyordu.

Fakat Ağustos 1983’te İslami Deklarasyon adlı kitabı delil gösterilerek birçok Müslüman aydınla birlikte yeniden tutuklandı. ‘Mladi Müslümani’yi yeniden örgütlemekle suçlanıyordu. Aliya, önce 14 yıl, ardından 12 ve 9 yıl hapis cezası aldı. 1988 yılında çıkarılan affın ardından 1989’da serbest bırakıldı. Ardından siyasi faaliyetlerine kaldığı yerden devam eden Aliya, 1990 yılında arkadaşı Saffet İseviç’le birlikte ‘Demokratik Hareket Partisi- Stranka Demokratske Akcije’yi (SDA) kurdu. Oybirliği ile başkan seçilen ölünceye dek de partinin genel başkanı olarak kaldı.

Savaş Yılları Ve Bosna

1991’de dağılma sürecine giren Yugoslavya’da Hırvatistan, Slovenya ve Makedonya parlamentoları bağımsızlıklarını resmen ilan ettiler. 3 Mart 1992 gerçekleşen referandumun sonuçlarından yola çıkılarak, Bosna-Hersek’in bağımsızlığı ilan edildi. 6 Nisan 1992 Avrupa Topluluğu Bakanlar Konseyi, Bosna-Hersek’in bağımsızlığını tanıdı. Aynı gün Bosna Savaşı başladı.

 Bugün hala Uluslararası Adalet Divanı’nda yargılanan Sırp liderler Radovan Karadziç ve General Ratko  Miladiç, o dönem Bosna’da Müslümanlara yönelik etnik soykırım yapmaya başlamıştı. Aliya ve arkadaşları  Bosnalı Müslümanların haklılığını tüm dünyaya anlatmaya çalışıyor ve aynı zamanda direnişi örgütlüyordu.  Boşnak halkı, 6 Nisan 1992 tarihinden 14 Eylül 1995 tarihine kadar sürmüş olan savaşta 200 bin şehit  vererek  ve yurtlarından kopan 2 milyon mülteci insana rağmen özgürlüklerine kavuştu. Aliya, savaşın  ardından,  Bosna-Hersek’in Yugoslavya’dan bağımsızlığını kazanmasında büyük bir rol üstlenmiş ve Batı  dünyası ile  İslam ülkelerinin desteğini kazanmıştı. Kasım 1990’da ikinci tur seçimlerde yüzde 44 oyla  Bosna-Hersek’in  ilk devlet başkanı seçilen İzzetbegoviç, bu görevi 2000 yılındaki üçlü devlet başkanlığı  dönemine kadar  sürdürdü.

 Müslüman Boşnak, Hırvat ve Sırplardan oluşan taraflar kadar Dayton antlaşmasına imza koyan garantör  ülkeler de, seçimin sonucunu merak ediyorlardı. 14 Eylül 1996’daki seçimlerde 24 ayrı parti ve  bağımsızlarla  birlikte 3398 aday yarıştı. En çok oyu toplayan Aliya ikinci defa Cumhurbaşkanı seçildi. Sırp  ve Hırvatlar t  tarafından bölgeden kovulmak istenen Müslümanlar verdikleri onurlu direniş sonunda hem  bu bölgede kalmayı hem ülke yönetimini yeniden ele geçirmeyi başardılar. 

Aliya 1998’e kadar Cumhurbaşkanlığı yaptı. 13-14 Eylül 1998’da yapılan Devlet  başkanlığı seçiminde Aliya’nın şahsında Müslüman Boşnak halkı bu zaferi yenilemiş oldu. Özgür ve Demokrat Bosna Hersek adı altında SDA (Demokratik Eylem Partisi), ZABİH (Herşey Bosna İçin Partisi) ve LP (Liberal Parti)’den oluşan seçim koalisyonu Aliya’yı Devlet Başkanlığına aday gösterdi. Aliya Bosna Hersek Cumhurbaşkanlık Konseyi Başkanlığına seçildi. Sırp aday Zivko Radişik ve Hırvat aday Ante Yelaviç, Aliya’ya yardımcı olarak seçildiler. Böylece Aliya, halkı tarafından kabul bulmuş karizmatik lider olduğunu bir kere daha ispatlamış oldu.

 Bir Veda Konuşması

 Aliya, mücadelesi ve siyasi kararlılığı nedeniyle tüm Müslümanların kalbinde taht kurmuştu. Aliya, SDA’nın  Genel Kurulu’ndaki veda konuşmasında şunları söylüyordu: “Bu günleri gösteren yüce Allah’a hamd  ediyorum. Tarihimizi kanımızla yazdık. Evlerimiz yakılıp yıkıldı. Düşmanlarımız mert değildi, alçakça  katliamlar yaptılar. Yapılan katliamları dünya şimdilerde ortaya çıkartılan toplu mezarlardan anlamaktadır.  Bu gerçekleri haykırmıştık, duyan olmamıştı. Tüm acılara rağmen çok şükür ayaktayız. Yıkılan ev ve c  camilerimizi yeniden inşa ettik. Şehitlerimizi rahmetle anıyoruz. Onlarla inşallah cennette buluşacağız, onları  Allah’ın ve meleklerinin huzurunda şanlı direnişlerinden dolayı kutlayacağız. Gelinen noktada her şey bitmiş  değil, yeni başlıyoruz. Başlattığımız mücadelede eksiklikler olmasına rağmen bir yerlere geldik. Bundan s  sonra görev sizlerindir. İlerleyen yaşım ve sıhhatim nedeniyle aktif siyaseti bırakıyor, bir nefer olarak  ömrümü halkıma hizmet etmek isteyen siyasilere destekle yaşayacağım. Allah’a hamd ediyorum ki bugün  elimdeki dalgalanan bayrağı teslim edeceğim inanmış yüz binler var. Artık Bosna Hersek hür ve bayrağımız  kendi topraklarımızda dalgalanıyor.

Selam sana ey halkım.

“Çektiğimiz zulümleri imanımızla göğüsledik”, “Hayat kısa değil, ben onu uzun buluyorum.” diyen, İslam dünyası için bir model lider olan Bilge Kral Aliya İzzetbegoviç, 78 yaşında Saraybosna hastanesinde 19 Ekim 2003’te vefat etti.

Aliya’nın Erdoğan’a fısıldadığı cümleler

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Bosna’nın merhum lideri Aliya İzzetbegoviç ile vefatından kısa süre önce yaptığı görüşmeyi anlattı:

Merhum İzzetbegoviç, Balkan coğrafyasının özellikle de Bosna Hersek’in en zor zamanlarına şahitlik etmiş, bu zor zamanlarında dik bir duruş sergilemiş, gerek mücadelesiyle gerekse liderliğiyle sadece Bosna Hersek’in değil tüm dünyanın gönlünde mümtaz bir yer edinmiştir. Baskılara, zulümlere, asimilasyona özellikle de inancının kimliğinin bir millet olarak var olabilme iradesin üzerindeki ağız tazyiklere rağmen, yıllarını hapislerde geçirmesine çizgisini hiç bozmamış, ülkesi ve milleti için çalışmaktan bir an geri durmamıştı. Bosna Hersek’in son bağımsızlık savaşında gösterdiği dirayet ve liderlik onu 20. yüzyılın ve tarihin en büyük devlet adamlarından biri yapmıştı. 19 Ekim’de vefatından hemen önce Saray Bosna’da tedavi gördüğü hastanede, yurt dışından dönerken durumunun ağır olduğunu öğrenmiş ve ben de kendilerini Sarayevo’ya uğrayıp kendilerini ziyaret etmiştim. Daha sonra oğlundan da öğrendiğim gibi, ‘Şuuru kapalıydı. Siz ziyarete geldiğinizde şuuru açıldı ve sizlerle o sohbeti gerçekleştirdi’ dedi. Orada ellerimi tutarak bana fısıldadığı bir kaç cümle olmuştu. Şu vasiyetini tekrar etmekte, özellikle sorumluluğumuz itibariyle görev telakki ediyorum, fayda görüyorum.

Merhum İzzetbegoviç orada “Dualarımız sizinle. Bu topraklar Osmanlı bakiyesidir. Bosna’mı koruyun, Bosna’ma sahip çıkın. O size emanet” demişti. Merhum İzzetbegoviç’in bu vasiyetine sahip çıktığımızı, her daim de sahip çıkacağımızı hatırlatıyorum. Saray Bosna’da Bosna Şehitleri’nin arasında yatan merhum Aliya İzzetbegoviç’e Rabbimden tekrar rahmet niyaz ediyorum.”

Hasbahçe Gazetesi olarak Merhum Aliya İzzetbegoviç’i vefatının 11. yılında rahmetle anıyoruz. Mekanın cennet olsun Bilge Kral Aliya İzzetbegoviç.