HAZAR TÜRK DEVLETİ-5.Bölüm

Hazarlar’dan doğrudan doğruya söz eden kaynakların en eskilerinden birisi “Zacharias Srhetor” un 6.yüzyılın ortalarından kalma Siriak’ıdır. Bu kaynakta Hazarların Kafkaslar’da yaşayan uluslardan birisi olduğu yazılmaktadır. Başka kaynaklar ise Hazarların bir önceki yüzyılda da bu çevrelerde var olduğunu ve Hunlarla ilişkileri bulunduğunu öne sürmektedir. M.S. 448 yılında Doğu Roma İmparatoru 2.Theodosius, Attila’ya bir elçilik heyeti gönderdiğinde bu kurulda Priskos adında çok ünlü bir yazarda bulunmaktaydı. Bu dikkatli kişi yolculuğu boyunca yalnız diplomatik ilişkileri not etmekte kalmamış, aynı zamanda Attila’nın sarayındaki ufak tefek entrikalar ve şölen salonundaki olayları da kayda geçmiştir.

Bu notlar, bugün bile Hun yaşamı ve gelenekleriyle ilgili ana kaynaklardan birisidir. Priskos bize Hunların egemenliği altında yaşayan Akatzirler diye anılan bir toplulukla ilgili birçok hikâye anlatmaktadır. Bu Akatzirlerin AK Hazarlar olması akla çok yakındır.

Akatzirler, ünlü Got tarihçisi Jordanes tarafından da savaşçı bir ulus olarak tanıtılmaktadır. Jordanes, Priskos’tan yüzyıl sonra yaşamıştır. “Ravenna Coğrafyıcısı” olarak tanınan yazar, onların Hazarlar olduğundan emindir.

Çağdaş yazarlarda Dunlop gibi Cassel gibi tarihçiler kelimenin o günkü yazılışı olan Khazars’ın sadece Priskos’un notlarından değil ayrıca Gürcü ve Ermeni kayıtlarındaki Khazir sözcüğünün aynı manaya geldiğini anlatmışlardır.

Çok üzgünüm ki bu bilgilere maalesef Türk yazılı kayıtlarında hiç rastlamadım. Yine tarihimizi yabancılar eli ile öğreniyoruz.

Hun Hakanı Attila Hazar kabile reisi Karidak’ı hep desteklemiş ve yanında bulundurmuş. Gün gelmiş Karidak’ın rakibi olabilecek tüm rakiplerini sindirmiş. Karidak da Hakanı olan Attila’ya tam bir sadakat ile bağlanmıştır. Artık Akatzirlerin başına geçen Karidak Hakanının daveti üzere yanına gittiğinde şöyle hitap eder;

Basit ölümlü bir insan için bir Tanrı’nın yüzüne bakmanın çok güç olacağını öne sürerek “nasıl güneşe bakmak insanın gözünü kamaştırırsa, Tanrıların en ulusunun yüzüne bakmak da insana acı verir” demiştir. Atila bu sözlerden çok hoşnut olmalı ki Karidak’ın Hanlığını onaylamıştır.

Priskos’un anlattıklarına göre Hazarlar Avrupa sahnesinde 5.yüzyıl ortalarında belirmiştir. Attila’nın ölümü ve Hun İmparatorluğunun yıkılması sonrası Avrupa’ya göçler yoğunlaşır. Uygurlar ve Avarlar Avrupa’ya göçerken, Hazarlar da önce Türk kabilelerini bir araya toplayarak ilk kez devlet olma yolunda faaliyet göstermektedir. Bu arada Bulgar Türklerini savaşır ve yenerler. Bulgarlar ikiye bölünür. Batıda kalanlar Tuna Bulgarlar olarak anılırlar. Doğuda kalanlar ise Volga Bulgarlar olarak bilinse de zamanla Hazarlar arasında asimile olurlar. Tarih M.S. 641’dir.

Hun Devleti sonrası bu büyük coğrafyada ömrü 100 yıl olan, bir Türk devleti daha vardı. Bu devlet M.S. 550-650 yılları arasında yaşamıştır. Adı Türküt İmparatorluğu olarak bilinir. Tüm Türk ve yabancı ulusların bir araya getirildiği Konfederasyon devletidir. Önemlidir! Çünkü adı gibi Türk devletidir. Bundan sonra artık bu coğrafyanın tam 320 yıl patronu Hazar Türkleri olmuştur. Konuştukları dil Türkçenin Çuvaş Lehçesidir. Bugün Rusya’daki Özerk Çuvaş Cumhuriyeti bu dili halen kullanmaktadır.

Necati YÜZÜAK