BİR KÜLTÜR BELDESİ SİNOP

Karadeniz’in incisi Sinop ilinin sosyal, idari, ekonomik ve kültürel değerlerini araştırabilmek için arşivlerin yanı sıra günümüze kadar var olamamış kıymetlilerini de göz ardı etmemek gerekli.

Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü ve Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde 1487 senesinden itibaren Sinop ilimizde resmi kayıtlara göre 75’i aşan vakfiye, 16 türbe, 14 hamam, 1 kervansaray bulunmaktadır. Bunlardan çok azına, gerekli önem ve özen gösterilmiştir. Günümüze ulaşabilmiş tahrir defterleri, mühimme defterleri, ruznamçe defterleri, ahkâm defterleri, vakıf defterleri ve avarız defterlerinin tekrar gözden geçirilerek kayıtlardaki şecerelerin araştırılması elzemdir.

Değerli tecrübe ve bilgilerinden istifade ettiğimiz Sinop’un Gerze İlçesi Yenikentli (Gürzüvetli) Kerim Ergin Beyefendi gibi duyarlı, araştırmacı insanlarımızın gerekli özeni göstermeleri ise umut vericidir.

Türk ve İslam değerlerini, icazetli bu diyarlara gelerek ömürlerini sürdüren Allah dostlarından, zamanımıza kadar ulaşabilenlerden Hz. Hüseyin’in soyundan Seyyid Bilal Hazretleri, Batman ili Gercüş ilçesi Becirman’dan (Seyyid Bilal Köyü’nden, D.1132-Ö. 1212) olup, türbesi Sinop’tadır ve muhafaza altında her daim ziyarete açıktır.

Sinop’un tek medresesi Sultan Alaeddin Medresesi’nin cephe kapısındaki kitabeden, Sinop’un Selçuklu Hükümdarı Keykavus b. Keyhüsrev devrinde 1215 yılında zapt edildiği fakat 50 sene sonra Kefere-i Feccar tarafından istilaya uğrayarak, 1263 senesinde tekrar kurtarılarak Hatıra-i Feth olarak bu medresenin inşa ettirildiği anlaşılmaktadır.

Gerze ilçesine 15 km uzaklıktaki Yenikent Çeçe Köyünde bulunan Çeçe Sultan’ın asıl adı İmam Seyyid Muhammet’tir. Çeçe Sultan’ın Horasan’da yaşadığı ve 12 imamdan biri olan Musa Kazım’ın torunu olduğu bilinmektedir. Hakkında somut belge olarak bugüne ulaşan sadece Çeçe Sultan Türbesi’nde görev yapanlara 1269 senesinde verilen berat fermanıdır.

Daha birçok türbe, zaviye, hamam ve çeşmelerden günümüze ulaşanlar şunlardır; Hacı Hamza Türbesi, Sistani Zaviyesi, Devlet Hatun Türbesi, Bozacı Sultan Zaviye Türbesi, Hıdırlık Zaviyesi, Pervane Türbesi, Sultan Aynalı Kadın Türbesi, Hatunlar Türbesi, Kırklar Türbesi, Kadı Türbesi, Çaça Türbesi, Mirza Baba Türbesi, Gazi Çelebi Türbesi, İsmail Bey Türbesi, Tayboğa Türbesi, İbrahim Bey Türbesi, İsmail Bey Çeşmesi, Emir Şehabettin Ağa Çeşmesi, Ulu Bey Çeşmesi, Seyyid Bilal Çeşmesi, Kale Yazısı Çeşmesi, Meydan Kapı Çeşmesi, Un Kapanı Çeşmesi, Terazi Çeşmesi, Hoca Kemal Çeşmesi, Arslan Çeşmesi, Hacı Ramazan Çeşmesi, Fışkıran Çeşmesi, Tay Boğa Hamamı, Yalı Hamamı ve Hoca La’l Kervansarayıdır. Bu gibi birçok kültürel değerlerimiz bugün ilgi ve alaka beklemektedir.

Bilhassa dini ve manevi ihtiyaçlarını giderebilme maksadıyla hemen hemen her mahalleye cami ve mescitler inşa edilmiştir. Arşivlerde beyan edilenler ise şunlardır; Sultan Alaeddin Camii ve Medresesi Vakfı, Kapan Mescidi Vakfı, Serameddin Mescidi Vakfı, Un Pazarı Mescidi, Hoca Şahin Mescidi Vakfı, Deveciler Mescidi Vakfı, Arslan Mescidi Vakfı, Tatlucak Köyü Mescidi Vakfı, Akça Kilise Mescidi İmam Vakfı, Mihal Köyü Mescidi Vakfı, Kederi Köyü İmamı Vakfı, Sorkun Köyü Mescidi Vakfı, Akça Çam Köyü Mescidi Vakfı, Belviran Köyü Mescidi Vakfı, Gerze Köyü Camii Vakfı, Ağa Çeri Köyü Mescidi Vakfı, Vakf-ı Mescid Dilkülik, Korucuk Köyü Camii İmamet Vakfı, Kınık Köyü Camii Vakfı, Şüca Ustad Camii Vakfı, Yortucu Zaviyesi Mescidi Vakfı, Ağaçözü Köyü Mescidi Vakfı, Kulpar Köyü Mescidi Vakfı, Mahmudtiri Köyü Mescidi Vakfı, Sarnıç Köyü Mescidi Vakfı, Alparslan Köyü Mescidi Vakfı, Kençot Köyü Mescidi Vakfı, Alasekü Köyü Mescidi vakfı, Saruboğa Köyü Mescidi Vakfı, Kebelit Köyü Mescidi Vakfı, Akça Kilise Köyü Mescidi Vakfı, Kerim Fakih Çiftliği Vakfı, Mihail Köyü Mescidi Vakfı, Belviran Köyü Mescidi Vakfı, Gürmen Köyü Mescidi Vakfı, Dilkülük Köyü Mescidi Vakfı, Aydoğmuş Köyü Mescidi Vakfı, Sorkun Köyü Mescidi Vakfı, Yortan Köyü Mescidi İmameti Vakfı, Giren Çukuru Köyü Mescidi Vakfı, Melikşah Köyü Mescidi Vakfı, Saruyar Köyü Mescidi Vakfı, Gürsekü Köyü Mescidi Vakfı, İsfendiyar Bey Mescidi Vakfı, Akçaçam Köyü Mescidi Vakfı, Sultan Hatun Mescidi Vakfı, Yortucu Zaviyesi Mescidi Vakfı ve Balatlar Mescidi Vakfiyelerdendir.

Volkan Yaşar BERBER