TÜRKİSTAN’ın Kayıp Aydınlanması-45

TÜRKİSTAN’ın Kayıp Aydınlanması-45

Ürgenç 5.Bölüm

İbn-i Sina’nın Kitabı Kanun’unun yenilikçi yanları oldukça fazladır. İbn-i Sina kitabında sağlıklı olmak için egzersizin ve uykunun gerekliliğini, kaynak suyunun iyileştirici özelliğini, iyi bir evliliğin sağlığa iyi geleceğini ve iklim ile çevrenin sağlık üzerinde etkili olduğunu savunuyordu.

Şimdi sizlere sorarım bugünkü tıp ve psikolojinin hatta sosyolojik ve spor ile ilgili binlerce yayın ve neşriyat ancak 20. Yüzyılın ortalarında gündeme gelmiş iken bundan bin yıl önce böylesi bir tedavi ve öngörüler için acaba ne demek gerekir. 19.yüzyıla, kadar İngiliz halkının ayda bir kez yıkandığını düşünürsek. Fransızların tuvaleti 18.yüzyıl ortalarında keşfettiği bilinir iken bu aziz millete ve içinden çıkardığı bunca aydın ve bilim insanı var iken. Niçin kendimize ait olanların değil de batıcı taklitlerin peşinde koşarız, bunu hiç anlamam.

Neyse!

İbn-i Sina, kanser tedavisi için de erken cerrahi yöntemi öneriyordu. Hayvanlar üzerinde de deneyler yapıyordu. Kitabının diğer bölümlerinde ise yüksek rakımı veya rutubetli ya da deniz kenarlarındaki yerlerde yaşamanın toplum sağlığıyla ilgili etkilerini anlatıyordu. Cinsel yollarla bulaşan hastalıklara dikkat çekiyor ve bunlardan korunmanın yollarını yazıyordu. Veremin bulaşıcı olabileceğine dikkat çekerek hastalığın yayılmasının önüne geçmek için suyun kaynatılması gerektiğini belirtiyordu.

Kanunun en güçlü yanlarından birisinin de Farmakolojiye çok geniş yer vermesidir. Çoğu doğal olan 700’den fazla ilaç değerlendirilmekte ve bizzat edinilmiş tecrübelerle veya klinik denemelerde dayanarak etkileri hakkında bilgi vermektedir.

Yine dünyanın bir ilki daha!

Kanunun Avrupa’ya ulaşması için 1.5 asır geçecektir. Harezm’iyi, Farabi’yi tercüme eden Gerard’ın 1180’de Latinceye çevrilen kanun 17.asrın sonlarına kadar temel tıp kitabı olarak okutulmuştur.

Kanunun etkisi Ortadoğu ve Avrupa’nın ötesinde Çinceye 14.asırda tercüme edilmiştir. Oysa Hintliler bu kitabı iki asırdır okuyorlardı. 12.asırda tercüme etmişlerdi.

Razi tıbbı asil ve tek başına bir bilgi yapısı görür iken İbn-i Sina ise “Türetilen ve uygulanan bir bilim” olarak ele almaktaydı. Razi tıp için insan öğreniminin özeti ve zirvesi değerlendirmesinde bulunurken İbni Sina ise “Teorik bilimler listesine dâhil edilmesini lüzumsuz” buluyordu.

Harezm’deki iktidarın son halkası Ebu Abbas Memun’a karşı askeri bir darbe yapılmış, soylularda bu darbeyi desteklemişlerdir. 1017 yılında gerçekleşen bu olayda Ebu Abbas öldürülmüştür. Kız kardeşini Ebu Abbas’a veren Gazneli Mahmud bu olayı bahane eder ve Ürgenç’i istila eder. Soyluların tamamı öldürülür. Şehir yağmalanır. Şehirden 5 bin civarında esir alınır. Elde edilen ganimet 30 bin ata yüklenir ve Gazne’ye gönderilir.

Biruni bu kargaşa başlamadan şehri terk eder. Ancak Gazneli Mahmud onu, İbn-i Hammar’ı ve Nasr bin Irak’ı yakalayarak Gazne’ye gelmesine izin verir. Biruni kendine ait tüm belge ve kitapları yanına alarak Gazne’ye taşınır.

Not: Yazısı dizisi devam edecek inşallah.

Necati YÜZÜAK

Tweetle

Paylaş

0 Paylaşımlar