Türkiye Deprem Gerçeği ile Yaşamayı Öğrenmeli

Fay Nedir?

Yer kabuğunu oluşturan levhaların hareketleri sonucu oluşan gerilme ve sıkışmalar, yer kabuğunun bazı bölümlerinde yıllar, on yıllar ve yüzyıllar boyunca enerji biriktirir. Bu enerjiler zaman zaman ortaya çıkar. Yer kabuğundaki bu hareketli kesimlere FAY adı verilir.

Deprem Nedir?

Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsma olayına “DEPREM” denir.

Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü’nün (MTA) yenilenmiş diri fay haritalarına göre Türkiye’de 5.5 ve üzeri büyüklükte deprem üretebilecek 485 adet diri fay bulunuyor. Bu bağlamda da içinden, yakınından fay geçen iller, ilçeler risk durumu açısından tek tek belirlenip kategorize edilmiş durumda. Mesela fay hattı üzerinde 45 ilimiz ve 110 ilçemiz bulunuyor. İkinci ve üçüncü derece risk kategorisinde de çok sayıda il, ilçe var.  Yani ülkenin büyük bölümü; birinci, ikinci, üçüncü veya dördüncü deprem tehdidi altında (92%) Türkiye’miz de Deprem Bölgeleri Haritası’na göre, yurdumuzun %92’sinin deprem bölgeleri içerisinde olduğu, nüfusumuzun %95’inin deprem tehlikesi altında yaşadığı ve ayrıca büyük sanayi merkezlerinin %98’i ve barajlarımızın %93’ünün deprem bölgesinde bulunduğu bilinmektedir. (1. 2. 3.ve 4. derece deprem bölgeleri olarak)

Tespit edilmemiş gömülü faylar da olabilir mi?

Bu anlamda merak edilen bir başka nokta da şu: Türkiye’nin bir yerinde duruyor, niteliği de aktif ama hiçbir şekilde keşfedilmemiş faylar yani… Malum, daha önceki fay haritalarında görülmeyen bazı yerlerde büyük deprem örnekleri yaşandı. Hatta bunlara “hayalet fay” benzetmeleri dahi yapıldı. Dolayısıyla, bu konuda bazı bilim insanlarımızca diri fayların yanında ekstra gömülü birçok diri fay da olabilir görüşü hâkim oldu.

Türkiye sınırları içerisinde 485 keşfedilmiş fay var. En büyükleri Kuzey Anadolu Fayı ve Doğu Anadolu Fayı. Bunun dışında ondan daha küçük faylar var. Yani Türkiye’de 7 ve daha büyük deprem üretecek çok sayıda fay var. Ama araştırmalar ilerledikçe, depremler oldukça bunlar daha da gelişiyor.

Bir örnek ile konuyu açarsak 23 Ekim 2011’de Van depremi oldu. O depremi yaratacak fay hattı ile ilgili bilim insanlarımız çok fazla bilgimiz yoktu dediler. Yani o Erçiş ile Van arasından geçen, Kuzeybatı-Güneydoğu doğrultulu bir fay Van’ın üzerine doğru birdenbire hareket etti ve 7.2 büyüklüğünde bir deprem yarattı. Bu fayla ilgili diri fay haritasında bir bilgi yoktu yani böyle gömülü faylar olabileceği gerçeği ile tüm Kurum ve kuruluşlarımız ile birlikte deprem gerçeğini içselleştireceğiz.

Bireyden topluma toplumdan devlete oluşacak zincirde eğitim ve farkındalık oran % 100 olmalı. Tüm Sınai, ticari ve konutlarımız, binalarımız belirli bir periyotta ve planda elden geçmeli yenilenmeli veya taşınmalı {Deprem riski daha az olan 4. Derece bölgeler olan Konya / Karaman vb.yerlere}. Tüm inşaat sektörü Çelik ve ahşap modül üzeri Max. 3/4 kat geçmeyen yapılardan oluşmalı.

USPUM olarak önerimiz ise;

Deprem, Türkiye Cumhuriyeti Devleti olarak Cumhurbaşkanımız tarafından “Milli Güvenlik” Kapsamına alınmalı. Bu Deprem başlığı Altında tüm konular ele alınmalıdır.

Metin ÖZYÜREK
Jeofizik Mühendisi/ Ekonomist
USPUM Genel Başkan Yardımcısı