ERMENİ MESELESİ-3

7 Mayıs 1830’da Osmanlı İmparatorluğu ile ABD arasında “Ticaret ve Seyrisefain Antlaşması” imzalandı. Anlaşma ile ABD’ye “en çok kayrılan ülke” statüsü tanındı. Yani ABD’lilere kapitülasyonlardan azami ölçüde yararlanma hakkı tanındı. Aynı anlaşma ile Amerikan tüccarına Türkiye’de imtiyazlı simsarlar kullanma hakkı bahşedildi. Ermeniler bakımından bu hak çok önemliydi. Çünkü bu haktan en fazla yararlananlar Rumlar ve Ermeniler oldu. Rumlar kıyı bölgelerinde, Ermeniler ise içeride etkili oldular.

Dikkat ediniz lütfen, bir tane Türk yok ticarette!

Örneğin İzmir limanına boşaltılan Amerikan malını Harput’a, Kars’a, Van’a kadar ulaştıran upuzun Zincir Ermenilerin tek eline geçti. Ve Ermeni Simsarlar Amerikan tüccarının kanatları altında palazlandılar. Ve kendilerini “Doğulu Yankeeler” olarak görmeye başladılar. Bu yeni yetme Osmanlı Ermeni tüccarının bir ayağı artık Atlantik ötesindeydi.

1848’de Osmanlı Hükümeti, Türkiye’deki Protestanları ayrı bir cemaat olarak resmen tanıdı. ABD’li Protestan misyonerleri en çok Ermeniler arasında başarılı olmuş, birçok Ermeni’yi Protestan mezhebine çekmişlerdi.

Türkiye’deki Ermeni Protestan sayısı 60 binlere ulaşmıştır. Bu mezhep değişiminin bir arka planı daha var. Protestan olan İngiltere’de artık Ermenilerin hamisi durumuna geçmişti.

1840’larda misyonerler Türkiye’den ABD’ye Ermeni öğrenciler göndermeye başladılar. İlk gönderilenler Papaz olarak yetiştirilmek üzere Amerikan Teoloji Okullarına ve Teoloji Fakültelerine yerleştirildiler. Bunlardan bir kısmı eğitim sonrası geri döndü, bir kısmı ise ABD’de kaldı. Bu kalan grup Ermeni diasporasının öncüleri oldular.

1890’lara doğru küçük esnaf, zanaatkâr ve köylü Ermeniler dalga dalga ABD’ye göç ettiler.

1913’e kadar elli bin civarında Ermeni ABD’ye göç etti. Yani 1915 Tehcir Olayından çok önce Ermeni nüfusu zaten ABD’ye doğru yola çıkmıştı. Ve ABD’ye gider iken Türk düşmanlığını da yanlarında götürdüler.

Çok acıdır ki Anadolu 19. yüzyılın son çeyreğinde misyonerlerin ve yabancı konsoloslukların istilasına uğramış durumdaydı. Ermenilerin yaşadığı belli başlı Anadolu şehirlerinde İngiliz, Amerikan, Rus, Fransız vs. Konsoloslar vardı.

Tarih bir ayna, hep söylüyorum.

Lütfen düne iyi bakalım!

Bugünlerde bir başka plan var devrede.

Yarın vah demenin bir faydası yok.

Bugün bunu çözmemiz gerekiyor!

Necati YÜZÜAK

Etiketler: Amerikan Teoloji Okulları » Doğulu Yankeeler » en çok kayrılan ülke » Ermeni » Ermeni diasporası » ERMENİ MESELESİ-3 » Ermeni Protestan » Ermeni Simsarlar » Ermeniler dalga dalga ABD’ye göç ettiler » kapitülasyonlar » köşe yazısı » Necati Yüzüak » Necati Yüzüak köşe yazıları » Protestan » Tehcir Olayı » Teoloji Fakülteleri » Ticaret ve Seyrisefain Antlaşması