TÜRKİSTAN’ın Kayıp Aydınlanması-56

TÜRKİSTAN’ın Kayıp Aydınlanması-56

Gazneli Mahmud

Biruni’yi bıraktığımızda büyük bir tehlike ile karşı karşıyaydı. Kuşatma altında bulunan Ürgenç’te ki hükümdara sadık bir şekilde hizmet etmiş. Memun’un öldürülmesinin ardından memleketi için en iyi olacak anlaşmayı yapmak üzere düşman askerleri ile müzakerelerde bulunmuştu.

Gazneli Mahmud’un Harezm Şahı Ebu Abbas Memun’a bir mektup göndererek Memun Akademisi’nin yıldızlarını Gazne’deki sarayını süslemeleri için göndermesini istediğini unutmamıştı. Daha önce Mahmud’u geçiştirmişti ama şimdi müzakere edecek bir konumda olmadığının farkındaydı. O zaman 44 yaşında olan Biruni ve Harezm’deki artık miadı dolmuş bilim merkezinin diğer öncüleri Afganistan’a gitmek üzere Karakum Çölünden yola çıkmışlardı. Hayatının geri kalanını Gazneli Mahmud’un hizmetinde geçirecek olan Biruni, öldüğünde Gazne’ye gömülecekti. Türbesi hala durmaktadır.

Tarih 1017 idi. Bu tarihte 56 yaşında olan Mahmud 11. asırda Orta Asya’da ortaya çıkan yeni bir Türki idareci çeşidinin örneğini teşkil etmekteydi. 33 senelik saltanatı boyunca (997-1030) sürekli savaşlarla geçen bir ömür idi. Ordusu köleler ağırlıklıydı. Gazneli Mahmud’un siyasi iktidar modeli, askeri iktidardır. Ordu her şeydir. Mahmud için ordunun ihtiyacı birinci sıradadır. Halkın veya halkların ihtiyacı daha sonra gelmektedir.

Mahmud’un manevra kabiliyeti yüksek ordusunun nüfusu, nadiren yüz binin altına düşüyordu. 999’da Belh şehrine yüz bin kişilik bir ordu ile saldırmıştı.

Köle askerleri toplarken ve konuşlandırırken renk, ırk ve din Mahmud için önemsizdir.

Mahmud’un kendisinde bir köle olarak doğması bu durumu anlamak için önemlidir. Anne tarafından dedesi İsmail Samani’nin muhafızları arasında seçkin bir yere sahip olan Alptekin isimli bir Türk’tür. Zaman içerisinde ordunun başına geçecek kadar yükselecektir. Zamanla da devletin en güçlü ve en zengin adamlarından birisi oldu.

500 köy kendisine haraç ödemektedir. Nişabur’daki bölüğün başındaki Alptekin daha sonra 962’de Gazne Valisi olmuştur. Samanilere bağlı kalmışsa da zamanla kendini hükümdar ilan etmiştir. Mahmud’un babası Sebük Tegin de bir köleydi ve Işık Gölü civarındaki Barsgan köyünde doğmuştur. Mahmud da bu köyde dünyaya gelmiştir. Sebük Tegin’in talihi gülmüş ve Alptekin’in kızıyla evlenmiştir.

Mahmud’un yükselişi büyük ölçüde samanilere bağlı sıradan bir valilik olan Gazne’yi büyüyen bir imparatorluğa dönüştürmüş olan babası Sebük Tegin’e borçludur. Afganistan, Horasan ve Hindistan’a sürekli seferler düzenleyen Sebük Tegin her iki oğlunun da savaş meydanlarında eğitilmesini sağlamıştır. Baba imparatorluğu büyük oğlu İsmail’e bırakır. O zaman 23 yaşında olan Mahmud hızlı davranarak ağabeyi İsmail öldürür ve başa geçer.

Mahmud iktidar olur olmaz kuzeydeki Karahanlılar için tehdit olmuştur. İki Türk devleti Samani Devletinin başkenti Buhara’yı almak ve Samani Devletine ait olan toprakları ele geçirmek için önce savaştılar ancak yenişemediler. Sonra barış yapıp Samani Devletini aralarında pay ettiler. Araya da Ceyhun nehrini sınır olarak koydular.

Mahmud daha sonra Hindistan’a düzenleyeceği 20 seferden ilkini başlatacaktı. Fakat Mahmud Hindistan’a giderken, arkadan Karahanlılar 1006’da Horasan ve Afganistan’daki Gazneli topraklarına saldırmışlardır. Bunu haber alan Mahmud 500 seçkin askeri ve fillerden oluşan bölüğü ile geri gelir ve Karahanlıları mağlup eder. Bu arada son kez Samanilerin üzerine gider ve Nişabur’u alır.

Not: Yazısı dizisi devam edecek inşallah.

Necati YÜZÜAK

Etiketler: Alptekin » Biruni » Gazneli Mahmud » Harezm Şahı Ebu Abbas Memun » İsmail Samani » Memun Akademisi’nin yıldızları » Memun’un öldürülmesi » Necati Yüzüak » Sebük Tegin » TÜRKİSTAN’ın Kayıp Aydınlanması-56